هویج(نانکو)

هویج

هویج با نام علمی Daucus carota  از خانوده چتریانApiaceae(Umbelliferae)  می باشد. نام انگلیسی هویج carrot است . هویج گیاهی  دو ساله است که به صورت یکساله کشت و کار می شود. هویج از سال های خیلی دور کشت می شده ولی مصرف دارویی داشته تا اینکه در اوایل قرن سیزده ام مصرف غذایی پیدا کرد.

ویژگی ها:

ارزش غذایی هویج نه تنها به علت داشتن کاروتن آن است بلکه ویتامین های دیگری نیز در آن وجود دارد. هویج از نظر ویتامین A یکی از مهمترین سبزی هاست.

گیاهشناسی:

هویج گیاهی است یکساله یا دوساله، در گونه های دوساله سال اول برگ ها حالت روزت به خود می گیرد و ریشه تولید می کند و در سال دوم با سرما دیدن مریستم انتهایی طویل می شود و ساقه گل دهنده به طول60- 120 سانتیمتر و گل آذین چترمرکب تولید می کند .ساختار گل کامل بوده و گاهی گل ها به صورت نر عقیم می باشد. هویج کرکدار، ساقه به ارتفاع 40 تا 150 سانتیمتر، منشعب، برگ ها تغییر شکل یافته 2-3 بار شانه ای، بدون کرک یا کرک های زبر. ریشه در هویج از نوع راست و قادر است تا عمق یک متر هم در خاک نفوذ کند. هر چه ریشه طویل باشد عملکرد نیز بیشتر می شود. قسمت بالای ریشه متورم شده و تشکیل ریشه گوشتی که خوراکی می باشد می دهد. بسته به رقم و از 10 تا50 سانتیمتر متغیر است اما بطور معمول حدود 10تا15 سانتیمتر مناسب و معقول می باشد. از نظر شکل غده بسیار متفاوت و انواع گرد تا مخروطی و استوانه ای در آن وجود دارد.گرده افشانی توسط حشرات صورت می گیرد.

آماده سازی زمین:

در کاشت هویج در خاک های سنگین حتما باید از کود دامی پوسیده استفاده شود و استفاده از خاک سبک و نرم و خاک های هوموسی با بیش از 5% مواد آلی توصیه می شود. قبل از کاشت، شخم تا عمق 30 سانتیمتری زمین برای کاشت هویج بسیار کارساز می باشد. نیاز کودی هویج بالا است. کودهای مناسب برای کاشت هویج  150 کیلوگرم ازته(به صورت سرک)، فسفات 100 کیلوگرم و 250 کیلوگرم پتاس نیازمی باشد. نیاز اصلی مواد غذایی برای زراعت هویج در مراحل نهایی تشکیل ریشه ضخیم است. پتاسیم در کیفیت محصول تاثیر زیادی دارد و مقدار قند و قابلیت انباری آن را افزایش می دهد.

اکولوژی :

دمای پایین و تراکم کم در واحد سطح، هویج ها را بدرنگ و ضخیم می کند. هویج در مقابل سرما و یخبندان سطحی مقاوم است ولی گرما و خشکی به آن خسارت وارد می کند. این گیاه را در هر نوع خاکی کشت می کنند ولی توصیه می شود خاک پوک باشد اما اگر خاک خیلی سبک و شنی باشد باعث خشبی و بدطعم شدن محصول می گردد و اگر خیلی سنگین باشد هویج ها بدشکل و چندشاخه می شوند دلیل دیگر بدشکل و چند شاخه شدن هویج وجود سنگریزه در داخل خاک است.کاربرد کود دامی هم موجب چندشاخه شدن هویج می شود.پس خاک سنگین، وجود سنگریزه در خاک و کود دامی به صورت توده و همچنین دماهای بالا موجب چندشاخه شدن ریشه هویج می شود. بهترین خاک برای هویج خاک لومی شنی، لومی و کمی اسیدی است. بهترین pH مناسب برای 5-8 می باشد. هویج در مرحله جوانه زنی نسبت به شوری بالای خاک حساس است در نتیجه کشت در خاک شور توصیه نمی شود.

زمان کاشت:

هویج محصول فصل خنک و نیمه مقاوم است. در مناطق معتدل کشت بعد از رفع خطر سرمازدگی بهاره انجام می گیرد و اگر زودتر کشت انجام شود باعث گلدهی آن می شود اما در مناطق گرمسیر امکان کاشت در پاییز و زمستان هم وجود دارد. کشت بذر به صورت مستقیم انجام می شود و نشا کاری ندارد. درجه حرارت نقش زیادی در روی رشد گیاه، شکل ریشه و رنگ آن دارد. دمای 15-21 درجه سانتیگراد مناسب برای رشد گیاه می باشد. در این دما بهترین شکل و رنگ ریشه بوجود می آید. دمای بالای 25 و زیر 15 درجه کیفیت رنگ را ریشه کاهش می دهد. در دماهای پایین و حدود 12-13 درجه سانتیگراد ریشه بلند و باریک و در دماهای بالاتر از 24-25 درجه سانتیگراد ریشه کوتاه و ضخیم و کم رنگتر و بد طعم می شود. در هویج تراکم خیلی نباید بالا باشد چون هزینه تنک بالاست . فاصله ردیف های کشت 30 سانتیمتر و روی ردیف را 5 تا 10 سانتیمتر در نظر می گیرند.

میزان بذر مورد نیاز:

در ارقام زودرس 5-6 کیلوگرم و در ارقام دیررس 3-4 کیلوگرم در هکتار توصیه می شود. عمق بذر 5/0 تا 1 سانتیمتر می باشد. وزن هزار دانه بذر هویج حدود 2/1 گرم است یعنی بسیار ریز است به همین دلیل  بستر کشت مناسب بسیار مهم است. جوانه زنی کند است و یک تا دو هفته طول می کشد تا جوانه زنی صورت گیرد بنابراین توصیه می شود بذرها پیش از کشت خیس شوند.

آبیاری:

هویج به رطوبت مداوم و فراوان نیاز دارد. عدم نظم در آبیاری موجب ترک خوردن طولی ریشه ها می شود. در مناطقی که بارندگی بهاره و پاییزه دارد چون توزیع یکنواخت نیست آبیاری باید صورت گیرد.

سطح آب زیرزمینی نباید از 90 سانتیمتر بالاتر بیاید و آب مورد نیاز هویج 450-600 میلی متر است. بنابراین در هر دور آبیاری 25 میلیمتر آب در اختیار گیاه قرار می کیرد. سله شکنی در اوایل کشت وجوانه زنی بذر توصیه می شود. قرار گرفتن در دماهای پایین موجب رنگ نگرفتن و بولتینگ می شود.

برداشت:

برای برداشت مداوم میتوان تاریخ های کشت متفاوت به فاصله زمانی هر 15 روزیکبار انتخاب کنید. از نظر رقم، دوره رشد هویج ها به صورت زودرس 2-3، میان رس3-4 و دیررس 6-5 ما می باشد.

ارقام زودرس،  شاخ و برگ کمتری دارند به این دلیل که با تولید سطح کم برگ عملیات ذخیره سازی شروع می شود ولی در ارقام دیررس شاخ و برگ باید رشد زیادی بکنند تا عملیات ذخیره سازی آغاز شود. در دمای 16-21 سانتیگراد ریشه خوب رشد می کند اما اگر درجه حرارت ناگهان کمتر شود ریشه نازک می شود. اگر خاک از نظر بافت مناسب نباشد و توام با خشکی باشد غده ها رشد عمقی کرده و برداشت آنها سخت می شود.

دوران رشد رویشی هویج دو قسمت است:

• زمانی که بذر جوانه میزند تا زمانی که برگ ها واندام هوایی تشکیل می شود.
• غده شروع به رشد رویشی و بزرگ شدن می کند.

نکته مهم در کشت هویج مبارزه با علف های  هرزاست و اگر در حین رشد علف های هرز زیاد شوند  با توجه به فاصله کشت  کولتیواتور زده می شود اگر فاصله ردیف ها کم باشد  باید وجین دستی صورت گیرد یا از علف کش های روغنی استفاده شود. بدین صورت که بعد از ظهور اولین برگ های حقیقی در مزرعه پاشیده می شوند و میتوان تا قبل از مرحله چهاربرگی یکبار دیگر هم استفاده کرد.

گاهی اوقات از نفت به عنوان علف کش استفاده می کنند  زیرا هویج به نفت مقاوم و علف های هرز مقاوم نیستند در نتیجه از بین میروند.

گاهی اوقات هم به دلیل تراکم در کاشت بوته ها سایه  اندازی می کنند که این مانع رشد علف های هرز در مزرعه می شوند.

برداشت زمانی است که رنگ برگه ها تقریباً از سبز به زرد تغییر یابد البته زودتر از این موعد هم می شود برداشت صورت گیرد اما عملکرد پایین می آید. در سطح وسیع از ماشین های برداشت سیب زمینی استفاده می شود بدین صورت که ابتدا ماشین یک تا دو سانتی متر شاخه را زده و ریشه ها با بالا برنده جدا می شود.  برداشت ممکن است با شاخ و برگ یا بی شاخ و برگ باشد.

هویج نوبر شاخ و برگ دارد اما کار مناسبی نیست چون آب ریشه ها گرفته می شود. و کیفیت کاهش می یابد. اما در ایران شاخ و برگ قطع می شود و بعد برداشت صورت می گیرد. پس از برداشت هویج ها را در آب خنک شسته  تا حرارت آن ها گرفته شود سپس در جای خنک نگهداری می شود.

هویج هایی مناسب انبارداری می باشند که کمی پوست آن ها سفت شده باشد و در حین برداشت زخمی نشده باشند.

هویج از جمله سبزیجاتی است که مدت زمان طولانی قابل نگهداری است و در دمای صفر و رطوبت نسبی 95/0 چهار تا پنج قابل نگهداری هستند.

آفات و بیماری ها:

بیماری های عمده هویج شامل زردی هویج، لکه  برگی، اسکب، پوسیدگی نرم باکتری، بلایت باکتریایی، پوسیدگی نرم پس از برداشت می باشد.

1-بهترین ماه برای کاشت هویج چه ماهی است؟

هویج محصول فصل خنک است . بسته به منطقه ای که هستید سرد و معتدل یا گرم هستید کاشت صورت می گیرد

2-عملکرد هویج در هکتار چقدر می باشد؟

معمولاً 50 تن ولی در صورتیکه تغذیه خوب باشد به 65 تن در هکتار هم می رسد

3-چرا برخی از هویج ها  رشد طولی ندارند؟

 بستر کشت در هویج بستر، آبیاری منظم و دما بسیار مهم است. اگر زمین سفت باشد یا دارای کلوخه باشد، آبیاری منظم صورت نگیرد و تنش آبی شدید به گیاه وارد شود و در نهایت دمای بالای 25 سانتیگراد باعث رشد نکردن مناسب ریشه می شود.