جو

نام علمی جو: Hordeum vulgare

درصد خلوص بذر جو: 99%

قوه نامیه بذر جو: 86%

وزن هزار دانه بذر جو: 35/9 گرم   

عمليات كاشت جو:

کاشت جو از طریق بذركاري به صورت دست پاش و يا به وسيله بذر كارها  بطور خطي انجام  مي پذيرد. در مزارعي كه  خوب آماده  نشده اند و داراي علف  هرز مي باشند طريقه دست افشاني به رديفكاري ارجحیت دارد. فواصل  بوته ها در كشت دست پاش يكنواخت بوده در حاليكه در كشت هاي خطي فواصل زيادي بين خطوط خالي مانده و علفهاي هرز فرصتي براي حضور بدست مي آورند. بذر كاري  در مزارع  مكانيزه به وسيله  بذر افشان بسيار ارزان تر و سريع تر  انجام مي گيرد. به همين دليل از كود پاشهاي  سانتريوفوژ به عنوان بذر افشان و براي زير خاك كردن بذر از ديسك استفاده مي گردد.

عمق بذر براس کاشت جو: عمق بذر در خاك به عواملي نظير زراعت ديم وآبي ،كيفيت زمين و غیره بستگي داشته كه حداكثر 5 تا 6 سانتيمتر خواهد بود. در اراضي ديم عمق كاشت زيادتر بوده تا بذر براي روئيدن از رطوبت بيشتر اعماق استفاده نمايد. در اراضي حاصلخيز و مرغوب بذر در عمق كمتري كاشته شده و جوانه ها زودتر از خاك بيرون مي آيند. اما در زمين هاي نا هموار بذر در عمق بيشتري قرار گرفته تا شرايط خاك مشكلي در جوانه زني بذر ايجاد نكند.

آبياري مزرعه جو: در نقاط مختلف كشور بسته به شرايط آب و هوايي مزرعه جو را چند بار آبياري ميكنند كه تعداد آن  از 3 تا 6 مرحله متفاوت مي باشد . مراحل آبياري به شرح ذيل است :

1- براي سبز شدن (خاك آب ).

2- براي ظهور ساقه ( ساق آب ).

3- براي بيرون آمدن خوشه ( خوشه آب ).

4- آبي كه در موقع رسيدن پرچم و مادگي و عمل تلقيح مي دهند ( گل آب ).

5- آبي كه در موقع رسيدن دانه ها مي دهند و موسوم به ( دان آب ) مي باشد.

تناوب زراعي : جو در تناوب با نباتات روغني و گياهان وجيني مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجايي كه جو در مقابل عوامل نامساعد جوي و خشكي و گرما و شوري و عوامل نامساعد خاك مقاوم تر از گندم است، براي احياي اراضي خصوصا خاك هاي شور آن را در اول تناوب قرار مي دهند.

تراكم مناسب کاشت جو:

حداكثر عملكرد دانه غلات از تراكم گياهي كمتر از 200 بوته درمتر مربع بدست مي آيد. لذا افزايش در ميزان بذر بيش از آنكه  موجب افزايش توليد گردد باعث افزايش هزينه هاي توليد بدون افزايش عملكرد مي شود. از سوي ديگر تراكم بوته مستقر در زمين كه از تعداد بذر معيني بدست مي آيد بسته به فصل، نوع خاك و غیره در يك  مزرعه متفاوت خواهد بود. در مديريت بهينه انتظار استقرار 80 درصد بذر هاي كاشته شده معقول است اما حتي در كارهاي آزمايشگاهي و به  هنگام  نامساعد بودن شرايط خاك يا شيوع غير متعارف بيماريها و آفات استقرار كمتر از  25  درصد از  بذور نيز ديده شده است. در نتيجه در توصيه مقادير بذر براي غله كاران درصد مناسبي براي افت و استقرار به منظور تضمين حداكثر عملكرد گياه سبز در نظرگرفته مي شود. به عنوان مثال   400  بوته در مترمربع به طور معمول براي دستيابي به جمعيت بهينه گندم زمستانه كه در شمال اروپا كشت مي شود توصيه شده و بطور متوسط حدود 200 تا 300 بوته در مترمربع كافي خواهد بود و اين در حالي است كه بر خلاف علاقه فراوان به حداقل  تراكم بوته زراعي براي دستيابي به حداكثرعملكرد هنوز ميزان بذرتوصيه شده بر حسب كيلوگرم درهكتار بيان مي شود. با توجه به اين واقعيت كه  ميانگين وزن دانه گياهان زراعي در ارقام و فصول مختلف ممكن است متفاوت باشد احتمال برآورد ميزان بذر و تراكم مناسب مشكل خواهد بود.

عمليات زراعي ( تهيه زمين) :

آماده كردن زمين مستلزم اجراي عمليات  شخم  و ديسك به همراه نرم كردن خاك و از بين  بردن كلوخه ها مي باشد. بعد از آماده شدن زمين مبادرت به كشت  نموده كه  بر اساس آبي يا  ديم  بودن عرصه نوع كشت رديفي و يا دستپاش و سيستم آبياري انتخاب مي گردد . 

سازگاری گیاه جو  :

از لحاظ سازگاري با شرايط محيطي جو وضعيت خوبي را به دليل قدرت تحمل شوري آن نسبت به ساير غلات دارا مي باشد. كشت جو بدون پوشينه در دو دهه اخير در كانادا و اروپا گسترش يافته و كاربرد آن جهت تغذيه طيور رو به افزايش يافته است. سابقه كشت اين محصول در ايران به بيش از 30 سال مي رسد و در حال حاضر در استان هاي كرمان ،يزد، مركزي، سيستان و بلوچستان،كرمانشاه، ايلام، اصفهان و گلستان در سطح محدودي كشت مي شود. جو بدون پوشينه با نام هاي محمدي، پيغمبري، مكه اي بين كشاورزان معروف است و احتمالاً منشأ آن مناطق خشك عربستان بوده و از آنجا به مناطق مختلف كشور آورده شده است. عملكرد آن در اغلب موارد بيش از عملكرد جو معمولي است و يكي از محاسن  اين جو عدم ريزش دانه پس از رسيدن است. استفاده از جو بدون پوشينه و تريتيكاله جايگزين خوبي جهت جبران كمبود ذرت و گندم وارداتي در كشور مي باشند. با توجه به ارزش غذايي جو لخت در تغذيه  طيور  و امكان توليد اين محصول در كشور و با عنايت به اينكه كشور ايران جزو مناطق نيمه خشك مي باشد استفاده از بارندگي هاي زمستانه  در زراعت هاي پاييزه و زمستانه در اولويت قرار مي گيرد. بنابراين جايگزين نمودن جو لخت به جاي ذرت دانه اي در تغذيه طيور از اهميت و جايگاه خاصي بر خوردار مي باشد.

جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت نگهداری آب در آن زیاد باشد، و همچنین در خاک هایی که pH آنها بین 7 تا 8 باشد تولید می شود. این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است و بنابراین در آب و هوایی که آب، سبب محدود کردن تولید غلات می شود، جو می تواند بیشترین محصول را تولید کند. در شرایط دیم هم عملکرد جو بهتر از گندم و چاودار می باشد. تولید جو در همه نوع زمینی با بارندگی سالیانه 200 تا 250 میلیمتر امکان پذیر است.

جو نسبت به دمای بالا (بیش از 32 درجه سانتی گراد) مقاوم است. اما در شرایط آب و هوای مرطوب، در برابر دمای بالا بسیار حساس است.

دانه جو نسبت به گندم برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نیاز دارد. در مواردی که پس از جوانه زدن دانه، گیاه به علت کمبود رطوبت خشک شود، با فراهم شدن شرایط مساعد رطوبتی، گیاه رشد مجدد خود را با شدت بیشتری آغاز می نماید.

جو از لحاظ مقاومت به سرما، نسبت به گندم در ردیف پایین تری قرار می گیرد. بنابراین به نظر می رسد که کشت جوی پاییزه در مناطق سردسیر چندان اطمینان بخش نباشد. 

در مقایسه با سایر غلات، جو نسبت به شوری خاک، چه در مرحله جوانه زنی و چه در مراحل دیگر مقاوم تر است.

 در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است:

1. نوعبهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته می شود.
2. نوعپاییزه که در فصل پاییز کاشته می شود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمی کند.
3. نوعحد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می شود.

جوی بهاره و پاییزه را نمی توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد.

جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام می شود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته می شود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب می شود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و... می شود. 
در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است: نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته می‌شود. نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته می‌شود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمی‌کند. نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می‌شود. جوی بهاره و پاییزه را نمی‌توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد. جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام می‌شود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته می‌شود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب می‌شود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و... می‌شود.

 نیاز کود :

جو هم مانند دیگر گیاهان خانواده گندمیان، مراحل رشد مختلفی دارد که زمان هر مرحله تحت تأثیر عوامل مختلف قرار می گیرد. یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه، خاک و البته استفاده از کود می باشد. نیازهای کودی جو مشابه گندم است. پایین بودن میزان نیتروژن و فسفر و تا حدی پتاسیم خاک، می تواند عملکرد جو را محدود نماید. البته استفاده از کود به منظور تولید حداکثر محصول، باید بر مبنای آب قابل مصرف برای گیاه باشد. همچنین برای تولید جو به عنوان خوراک دام، میزان کود مصرفی معمولاً زیادتر از کود مصرفی برای گیاه جو است که برای مصارف دیگر از جمله تهیه ی فراورده های تخمیری کشت می شود. معمولاً مصرف 50 تا 60 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار، می تواند عملکرد جو را به نحو مطلوبی افزایش دهد.

 آفات و بیماری های جو  :

جو نسبت به بیماری های قارچی فوق العاده حساس است. سیاهک یکی از مهم ترین این بیماری هاست.

سیاهک پنهان جو:  عامل قارچی به نام U.hordei می باشد. در این بیماری، توده ای از اسپورهای سیاه رنگ جای محتویات دانه را می گیرد. اسپور بیماری در سطح دانه یا داخل خاک قرار می گیرد. زمانی که بذر جوانه می زند، اسپور هم جوانه زده و به گیاه جوان حمله می نماید. شیوع این بیماری در خاک های اسیدی بیش از خاک های خنثی یا خاک های آهکی پ.هاش بیشتر از 7 است.

سیاهک آشکار: به وسیله ی قارچی به نام U.gnuda ایجاد می شود. در این بیماری، توده ای از اسپورهای سیاه رنگ، جای همه اعضای گل را می گیرند. پس از متلاشی نمودن گل، اسپور سیاهک با باد و باران پخش شده و به تمام کلاله های بوته های آلوده نشده هم می رسد و انتشار می یابد.

زنگ ساقه، زنگ برگ و زنگ های نواری هم از دیگر بیماری های قارچی هستند که به خصوص در نقاط گرم و مرطوب زیان های فراوانی به جو وارد می کنند. 
جو نسبت به حمله سفیدک که عامل آن Erysiphia grarninis است بسیار حساس است. این بیماری، معمولاً در خاکی که میزان نیتروژن آن بالا باشد، بیشتر انتشار می یابد. البته گرد گوگرد می تواند این بیماری را کنترل نماید.

از سایر بیماری های جو می توان پوسیدگی ریشه، لکه سیاه، سوختگی و انواع بیماری های ویروسی را نام برد.

برداشت جو :

معمولاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین 30 تا 40 درصد باشد، برداشت می کنند. در این میزان رطوبت، دانه ها چاق تر است. با توجه به این که میزان رطوبت برای انبار کردن دانه بالاست، باید به طرق مصنوعی دانه را خشک نمود تا از گرم شدن و فساد بعدی دانه جلوگیری به عمل آید. 

جو بدون پوشينه معمولاً زودتر ازجو معمولي وگندم رسيده و زمان برداشت آن يا كمباين زماني است كه رطوبت دانه به كمتر از 13-14 درصد رسيده است .