ریحان سبز

ریحان سبز و بنفش

ریحان گیاهی یک ساله با نام علمی Ocimum basilicum که در زبان انگلیسی sweet basil نامیده می شود این گیاه از تیره نعناعیان ( Labiatae)است. ریحان در اصل بومی آفریقاست سپس به ایتالیا برده شده و ازآنجا به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است.

بالغ بر 60 نوع ریحان در دنیا وجود دارد انواع مختلف آن شامل:

• ریحان سبز-زرد یا دارچینی: بویی مانند ادویه شیرین دارد و دارای گل های زیبا و معطر است.
• ریحان لیمویی: این نوع ریحان بویی شبیه مرکبات دارد.
• ریحان بنفش: این نوع ریحان عطر و طعم بسیار خوبی دارد و بسیار زیباست و گاهی به عنوان جنبه ی تزیینی هم از آن استفاده می کنند.
• ریحان سبز: این گیاه از جمله سبزیجاتی است که به صورت سالاد و یا به عنوان سبزی خوردن استفاده می شود.
• ریحان یونانی: این نوع از ریحان رشد مشکل تری دارد ولی بوته آن قوی تر است و ماندگاری خوبی دارد.

ویژگی ها:

ریحان گیاهی است اشتهاآور است و اسانس های زیادی از آن استخراج می شود که دارای خواص متعددی دارویی است. برگ های ریحان دارای ویتامین های B و  C می باشد. برگ های تازه و خشک ریحان برای درمان کم اشتهایی و تقویت معده ، ضدنفخ و زیادکننده شیر و گاهی به عنوان ادرار آور مصرف می شود.  بذرهای ریحان دارای موسیلاژ هستند به همین دلیل  سریعاً متورم شده و به عنوان نرم کننده و رفع التهاب دستگاه مجاری تنفسی بکار می رود.  مقوی اعصاب ، دلهره و بی خوابی های دارای منشا عصبی ، میگرن و.. .

نمونه اسانس های استخراجی از ریحان لینالول، متیل کاویکول، کامفور، سینئول و ... می باشد.

گیاهشناسی:

ریحان گیاهی است یکساله با طول بوته 40-60 سانتیمتری. برگ ها حالت پهن و کشیده با دمبرگ بلند و لبه های برگ مضرس (دندانه دار) هستند. گل های آن کوچک، سفید رنگ و حالت خوشه ای دارند. گل ها به صورت مجتمع در انتهای ساقه اصلی و فرعی ظاهر می شوند.

آماده سازی زمین:

ریحان از لحاظ خاک و کود گیاه پرتوقعی نیست. خاک شنی سبک یا لوم سیلتی با زهکش مناسب و تهویه خوب نیاز دارد. میتوان قبل از کشت از کود های پایه نیتروژن ، فسفر و پتاس استفاده نمود. باید زمین را به خوبی مسطح شود و کلوخه ها خرد شوند و زمین سطحی یکدست ایجاد شود.

اکولوژی :

ریحان برای رشد نیاز به آب و هوای گرم دارد و خیلی به سرما مقاوم نیست. خاک باید حاصل خیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. در نواحی سردسیر بعد از سرمای زمستانه کشت مستقیم انجام می شود یا چهار تا شش هفته قبل از آخرین سرما بذرها را در خزانه کشت می کنند و بعد آن ها را به زمین اصلی انتقال می دهند. ریحان به نور و آب فراوان نیاز دارد. pH   مناسب برای ریحان 6-5/7 ولی pH مطلوب 4/6 می باشد. برای تعدیل و کاهش PH خاک بایستی قبل از کشت به خاک گوگرد اضافه گردد.

 زراعت ریحان:

زمان کاشت: ریحان آفتاب پسند است و در روزهای بلند سال رشد بیشتری دارد. کشت آن توسط بذر به صورت مستقیم و غیر مستقیم (خزانه گیری) صورت می گیرد. نشا کاری ریحان خیلی معمول نیست و در ایران بیشتر کشت مستقیم انجام می شود. در مناطق معتدل عموماً زمان کشت این گیاه از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت است.  بیشترین کشت ریحان به  صورت دستپاش و گاهی  روی ردیف هایی با فاصله 25 تا 30 سانتیمتر و روی ردیف 5 سانتیمتر می کارند. حرارت مطلوب برای جوانه 18 تا20 درجه سانتیگراد و طی 14 تا 21 روز جوانه می زنند. در مناطقی با سرمای دیررس بهاره، کشت دیرتر انجام می شود و کشت خارج از فصل در پاییز در گلخانه صورت می گردد. روش دیگر کاشت ریحان بخصوص در زمستان جهت زود رس کردن محصول، بذر را با تراکم بالا زیر پلاستیک کشت می کنند وقتی ارتفاع به 15-10 سانتیمتر رسید آنرا با ریشه از زمین درآورده و دسته بندی می کنند.  دوره رویشی ریحان 170 تا 180 روز است. دمای مطلوب کشت ریحان 20-24 درجه سانتیگراد می باشد  و اگر دمای هوا از 40 درجه بالاتر رود علاوه بر توقف رشد بوته، کنارهای  برگ سوختگی ایجاد می شود.

میزان بذر مورد نیاز:

میزان بذر لازم برای کاشت مستقیم به صورت دستپاش 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار است  ولی در کشت مکانیزه 12 تا 15  کیلوگرم توصیه می گردد. در کشت گلخانه ای میزان بذر دو برابر می شود.  وزن هزار دانه ریحان حدود 8/1 تا 2 گرم می باشد .یعنی در یک کیلوگرم  حدوداً 555.000 عدد بذر ریحان وجود دارد. عمق کشت ریحان نباید بیشتر از یک سانتیمتر باشد.

آبیاری:

ریحان به طور مستمر به رطوبت نیاز دارد. آبیاری منظم برای این ریحان نیاز ضروری است. میتوان از آبیاری قطره ای یا غرقابی استفاده کرد. آبیاری بهتر است هنگام غروب یا صبح زود صورت گیرد. ریحان از بدو رویش تا برداشت  به 550-500 میلیمتر آب احتیاج دارد. رطوبت زیاد از حد باعث رشد بیماری ها، کاهش تبخیر از سطح  برگ و در نتیجه کاهش جذب مواد غذایی محلول توسط ریشه می شود. در رطوبت های پائین میزان تولید کاهش می یابد.

برداشت:

برداشت بصورت سرزنی یا برش اندام رویشی است بدین صورت که ساقه ها را قطع کرده و بعد از دسته بندی به بازار عرضه می گردد گیاه دوباره از محل ساقه شروع به رشد و تولید ساقه های جدید می کند. با سرزنی های  متوالی بوته پهن می شود و جای زیادی را به خود اختصاص می دهد. معمولاً سه مرتبه میتوان ریحان را برداشت کرد و اغلب در آخرین برداشت گیاه را از ریشه خارج می کنند.

برحسب شرایط آب و هوایی دو و یا حتی سه بار میتوان به برداشت پیکره رویشی اقدام نمود. اولین برداشت در تیرماه صورت می گیرد. دومین برداشت اوایل شهریور و سومین برداشت را میتوان قبل از فصل سرما(اواخر سرما) انجام داد. در اولین و دومین برداشت باید گیاه از فاصله شش و هشت سانتیمتری از سطح زمین برداشت می شود.

اگر گیاه را از سطح زمین برداشت شود امکان رویش مجدداً را از دست خواهند داد.

عملکرد:عملکرد پیکره رویشی خشک 1.5 تا 2 تن در هکتار و مقدار عملکرد اسانس 8 تا 10 کیلوگرم در هکتار می باشد.

اگر هدف ادویه باشد پس از خشک شدن برگ ها ، آنها را به قطعات 3.5 تا 5 میلیمتر درآورده و بسته بندی می کنند.

اگر هدف از کشت ریحان جمع آوری بذر باشد محصول را یکبار هنگامی که بذرها رسیده باشند برداشت می کنند.

در این حالت کیفیت و کمیت مواد موثره پیکر رویشی بسیار نامناسب بوده است.  عملکرد بذر ریحان 600 تا 800 کیلوگرم در هکتار است. عملکرد بذر ریحان سبز نسبت به بذر ریحان بنفش بیشتر است.

آفات و بیماری ها:

ریحان یکی از میزبان های مهم گیاه انگلی سس می باشد و همین امر باعث ایجاد محدودیت در کشت آن و کاهش کیفیت محصول تولیدی می شود براین اساس باید دقت نمود تا  در انتخاب زمین تصمیم درست گرفته شود. یکی از مهمترین موارد در کشت ریحان انتخاب بذر استاندارد بدون سس است.

پژمردگی فوزاریوم یک نوع بیماری قارچی است و در نتیجه عامل بیماری زای معروف به Fusarium oxysporum  رخ می‌دهد. پژمردگی در شرایط مرطوب و نمناک گسترش می یابد. بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری پیشگیری است. یکی دیگر از بیماری‌های ریحان سفیدک کرکی است. برای پیشگیری از ابتلا ریحان به این بیماری توصیه می‌شود که در آبیاری گیاه، از آبیاری قطره‌ای استفاده کنید و از پاشش آب روی برگ ها جلوگیری شود.

1-علت سبز نشدن بذر ریحان چیست؟

 برخی از اوقات بذرها موجود در بازار کهنه هستند و قوه نامیه خود را از دست داده اند. عمق کشت در کاشت سبزیجات بسیار مهم است اگر عمق کاشت زیاد باشد بذر نمیتواند رشد کند و از خاک بیرون آبد. آبیاری زیاد در زمان کاشت و روزهای اول بعد از کشت باعث خفگی بذر و از بین رفتن آن می شود.

2- بذر ریحان چند روزه سبز می شود؟

 بذر ریحان به سختی بین 14 تا 21 روز جوانه می زند

3- آیا برای بذرگیری از ریحان  چین اول و دوم برداشت شود؟

خیر. برای برداشت بذر به هیچ عنوان چینی از گیاهان برداشت نمی کنند.

4- فصل کاشت ریحان در مناطق گرمسیر؟

در مناطق گرمسیری بهتر از از اواسط پاییز تا اواخر پاییز کشت شود