نام علمی ریحان: Ocimum bassilicum
درصد خلوص بذر ریحان: 99%
درصد قوه نامیه بذر ریحان: 82%
وزن هزار دانه ریحان: 1/8 گرم
ریحان با نام علمی ocimum basilicumو از خانواده labiateaeیانعناعیان،گیاهی یکساله است که در گروه سبزیجات برگی طبقه بندی میشود این گیاه ازنظر تیپ رشدی بهاره بوده و بدلیل عطر وطعم فوق العاده وخواص درمانی خود همراه ویا به تنهایی زینت بخش سفره خانه هایمان است.ریحان گیاهی است علفی یکساله و معطر که ارتفاع ساقه آن تا ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. برگهای آن بصورت متقابل بیضوی و نوک تیز با کناره‌های دندانه‌دار میباشد.گلهای آن معطر و کوچک به رنگهای سفید ، قرمز و گاهی بنفش مشاهده میشود. تخم آن سیاه و ریز است. برگ ریحان و سرشاخه‌های جوان آن بهمصرف تغذیه می‌رسد ریحان در ایران و افغانستان بطور خودرو می‌روید در اکثر نقاط دنیا کاشته میشود.
خواستگاه ریحان و انواع آن:
اصل این گیاه بومی ایران و افغانستان و سند است و در حدود پانصد سال پیش ازهند به اروپا برده شده است و بالغ بر ۶۰ نوع ریحان در دنیا وجود دارد انواع مختلفی شامل سبز و بنفش و کرمانی و فری و ریحان کوچک و بزرگ معروفترین آنهاست. مزه بیشتر آنها شیرین و تند است و دربرخی نیز مانند ریحان لیمویی و دارچینی مزه آنها لیمو و دارچین است.این گیاه مانند سایر گیاهان هم خانواده خود دارای ماده موثره اسانس بوده که در کرکهای ترشحی یا حجره های مخصوص دربرگ و ساقه و گلها ساخته و ذخیره میشوند و در اندامهای مختلف آنها نیز موسیلاژ و تانن و مواد تلخ نیز وجود دارد. در اکثر نقاط کشور عزیزمان ایران این گیاه بعنوان یک سبزی خوراکی کشت و کار شده و از برگهای آن استفاده میشود در صورت تهیه اسانس بایستی از اندامهای هوایی گیاه استفاده گردد. در ایران دو نوع سبز و بنفش آن کشت میشود و بنفش آن از مزه تند و تیزتری برخوردار است آنالیز اسانس این دو نوع نشان میدهد که میزان ترکیبات آنها باهم تفاوت دارد.
نیازهای اکولوژیکی ریحان:
ریحان گیاهیست بهاره ویکساله که در آب و هوای معتدل تا گرم و مرطوب رویش میکند و به سرماهای پائین و یخبندان حساس است همچنین در دماهای بالاتر از ۳۵درجه طعم تندتری بخود گرفته و برگها کیفیت خود را ازدست میدهند . بطورکلی دامنه سازگاری وسیعی با انواع اقلیم ها و آب وخاک دارد و دراکثر نقاط قابلیت رویش داشته و پس از برطرف شدن سرمای زمستانه و افزایش دمای هوا و خاک ، بذرهای آن رویش می نمایند. ریحان نیاز به رطوبت کافی دارد و باید از خشک شدن سطح خاک در آن جلوگیری نمود. درصورت کاهش رطوبت خاک رشد رویشی متوقف و یا کند شده و اندامهای هوایی کیفیت خود را از دست میدهند و طعم و مزه آنها تلخ و ناخوشایند میگردد.
کشت گیاه ریحان:
روش کشت گیاه ریحان:
با برطرف شدن سرما و گرم شدن هوا در بهار این گیاه را میتوان کشت نمود. ریحان به روشهای نشا و بذر تکثیر میشود ولی رایج ترین روش کاشت بذر است.
آماده سازی زمین برای کشت:
برای این منظور ابتدا زمین مورد نظر را آماده سازی میکنند. خاک مناسب برای کشت این گیاه خاک هوموسی سبک با زهکشی مطلوب است. اضافه نمودن کودهای حیوانی (گاوی) پوسیده و یا کمپوست علاوه بر حاصلخیزی و بالا رفتن درصد مواد عالی خاک و افزایش قدرت نگهداری آب در خاک باعث تولید سبزی با کیفیت وکمیت بالاتر میشود .زمین را پس از اضافه نمودن کود حیوانی بمیزان۲۰تا۳۰تن ویا کمپوست بمیزان۱۰تا۱۵تن درهکتار شخم زده وکلوخه هارا با دیسک کاملا خرد ونرم مینماییم سپس با انجام لولر سطح خاک را هموار می کنیم.بذرها را میتوان به روشهای دستپاش وماشینی کشت نماییم. در روش دستپاش زمین را کرت بندی نموده وبا دست بذرهای ریز ریحان توسط افراد با تجربه روی سطح خاک می پاشند وپس از آن توسط ابزار شن کش وغیره بذرها را زیر خاک کرده وسطح خاک را برای چسبیدن بذر به خاک غلطک میزنند و نسبت به آبیاری کرتها به آرامی آبیاری میکنند. در روش ماشینی بذرها را توسط خطی کارهای غلات ویا دستگاه کشت مستقیم داخل خاک میکارند. بهتراست کشت ریحان در فواصل زمانی مختلف انجام شده تا در همه زمانها محصول شاداب و تازه داشته باشیم.
میزان بذر مصرفی برای کشت ریحان:
میزان بذر مصرفی درهرهکتار حدود ۵ تا ۱۰کیلوگرم است .
مبارزه با گیاه انگلی سس:
ریحان یکی از میزبانهای مهم گیاه انگلی سس میباشد وهمین امر باعث ایجاد محدودیت در کشت و کاهش کیفیت محصول تولیدی میشود براین اساس باید دقت کنیم تا زمینی انتخاب شود که سابقه سس درآن نباشد. علاوه براین از کشت بذرهای غیر استاندارد که آلوده به سس هستند اکیداً خودداری نماییم. سعی کنیم بذرها را از انواع اصلاح شده مورد تائید مراکز تحقیقات اصلاح ونهال وبذر واز فروشگاههای معتبر کشاورزی تهیه کنیم .
تاریخ کشت ریحان:
تاریخ کاشت معمولا بسته به اقلیم از نیمه اول فروردین آغاز و تا آخر خرداد ادامه دارد.چنانچه کشت در شرایط گلخانه انجام شود میتواند درتمام فصول و ماههای سال انجام شود ولی از لحاظ اقتصادی تولید محصول خارج از فصل در گلخانه مقرون به صرفه است.
داشت ریحان:
آبیاری ریحان:
ازمهمترین اعمالی که در این مرحله از زراعت ریحان انجام میشود آبیاری و مبارزه با علفهای هرز و آفات و بیماریها می باشد. همانطور که گفته شد ریحان به رطوبت نیاز دارد و هیچگاه نباید سطح خاک خشک شود. مزرعه ریحان را بایستی هر ۶ تا ۷ روز یکبار آبیاری کرد.
علفهای هرز ریحان:
علفهای هرز مزرعه از عوامل کاهش دهنده کمیت وکیفیت محصول هستند در این خصوص باید قبل از کاشت با استفاده از روش ماخار (آبیاری قبل از کاشت زمین وسبز شدن کلیه علفهای هرز و شخم و زیر خاک کردن علفهای هرز قبل از به گل نشستن) جمعیت علفهای هرز راکم کنیم چنانچه بعداز کشت برخی علفها رویش نمودند توسط وجین از مزرعه خارج کنیم. مهمترین علف هرز مزرعه ریحان گیاه انگلی سس است که بصورت رشته های زرد و نارنجی رنگ به گیاه ریحان چسبیده علاوه بر مکیدن شیره نباتی وجلوگیری از رشد ونمو گیاه باعث کاهش کیفیت سبزی میشود . دراین خصوص باید از بذرهایی استفاده شود که عاری از بذرها واندامهای سس باشند و اگر به بذری مشکوک هستیم یا از کشت آن خوداری کنیم و یا اینکه قبل از کاشت با دستگاه بوجاری سس گیر کاملا بوجاری و جداسازی نماییم. وچنانچه در مزرعه مشاهده شدند بصورت لکه ای نسبت به جمع آوری و یا سوزاندن ویا مبارزه شیمیایی توسط علفکش تماسی پاراکوات جهت جلوگیری از انتشار آن اقدام کنیم.
برداشت گیاه ریحان:
پس از رشد کافی بوته ها و شاخه های جانبی وقبل از به گل نشستن بوته ها بایستی برداشت انجام شود در برخی مناطق که دوره فصل رویش تا قبل از یخبندان طولانیست معمولاً دوتا چهارچین محصول از سطح خاک برداشت میشود ولی در مناطقی که دوره رشد ونمو تا یخبندان کوتاه است بوته هارا از داخل خاک بصورت یکبار برداشت خارج میکنند.
پرورش و کاشت گیاه ریحان در خانه:
بسیاری از خانم های خانه دار ویا سایر افراد علاقه مند به پرورش سبزی در خانه و آپارتمان هستند اما از آنجاییکه دراین محیط ها فضای کافی مانند باغچه وجود ندارد این افراد ازلذت پرورش سبزی محروم میشوند.
پرورش سبزی ویا هرگیاهی برای همه علاقه مندان به طبیعت و سرسبزی که روحی لطیف دارند کاری بسیار جذاب و آرام بخش ولذت آفرین است. تصورکنید که یک خانم خانه دار که ساعتهای طولانی در منزل تشریف دارد ویا حتی خانمی که شاغل است وتنها ساعاتی را در خانه سپری میکند وقتی برایش شرایطی فراهم شود که چند عدد بذر گیاهی مانند ریحان را بتواند در محیطی کوچک وابتکاری برویاند وهرروز اوقاتی را در کنار این بذرها بگذراند و انتظار رویش را کشیده تا گیاه پس از چندروز روئیده آنقدر ایجاد هیجان میکند وحسی مثبت وروح نواز و روح بخش در افراد بوجود میاورد که دور از هیاهوی زندگی ماشینی پر از استرس واضطراب، با آرامش و احساس و ذوق مانند تر و خشک کردن کودک،به گیاه رسیدگی کرده و آن را به مرحله برداشت برساند. و لذتی بی بدیل برای فرد بوجود آورد که تمام خستگیهای روزانه و مشغله های فکری مضر را از او دور کرده وموجب ایجاد انگیزه مثبت برای ادامه زندگی درکنار خانواده و اجتماع در او میگردد. بر این اساس میگوییم فراهم نمودن چنین محیط کشتی در همه جا و همه مکانها ممکن میباشد. در آپارتمانها نیز که فاقد فضای کشت هستند میتوان با تهیه یک یا چند گلدان در ابعاد مختلف و به سلیقه و متناسب با دکوراسیون منزلتان تهیه کرده و داخل آنرا با مخلوطی مساوی از ماسه بادی+خاکبرگ یا پیت ماس +کود کمپوست که همگی را به آسانی میتوانید از فروشگاههای کشاورزی و یا گلفروشیهای محل سکونت خود تهیه نمایید تا حدود سه سانتیمتر مانده به سطح گلدان پر نمایید.
سپس بذرهای ریحان را که از فروشگاهای کشاورزی تهیه نموده اید را به فاصله ۳ سانتیمتر ازهم بر روی سطح خاک پاشیده و روی آن را با ماسه بادی یا خاکبرگ به اندازه نیم سانتیمتر بپوشانید.پس از کاشت بذر به آرامی با آبپاش آبیاری کنید تا کاملاً خاک خیس ومرطوب شود واین کار را هر روز تکرار کنید وگلدانهارا در محل های پر نور منزل قرار دهید. بدین ترتیب شماهم از پرورش سبزیجات با کیفیت وسالم وارگانیک در منزل لذت میبرید.
