زوفا

نام علمی زوفا: Hyssopus officinalis

درصد خلوص بذر زوفا: 98%

درصد قوه نامیه بذر زوفا: 90%

وزن هزار دانه زوفا: 1.03 گرم 

پراکنش زوفا: در همه نقاط ایران خصوصاً نواحی مرکزي یافت می شود .
اکولوژي زوفا: در زمینهاي کم آهک می روید . زوفا به خاك خاصی نیاز ندارد و باید از خاکهائی با بافت متوسط که حاوي ترکیبات کلسیمی هستند استفاده شود . ماسه بادي و خاکهاي اشباع براي آن مناسب نیست.
موارد استفاده گیاه زوفا: مصارف داروئی دارد . مواد موثره گیاه سبب افزایش فشار خون ، هضم غذا و کاهش تورم می شود.
موارد استفاده بذر زوفا: جهت کشت و تکثیر گیاه کاربرد دارد.
شکل بذر زوفا: تخم مرغی نوکدار ، گاوه مانند ، سطح پشتی برآمده ، سطح شکمی گرد تا تاقی سرتیز شکل ، محل زائده ها برنگ خاکستري روشن و سفید و سه گوش در نوك سطح شکمی قرار دارد ناف بیضی شکل سفید رنگ می باشد .
رنگ بذر زوفا: مشکی ، قهوه اي سوخته ، خاکستري قهوه اي تا سیاه ، پوشیده از چینهاي زبر و مات
نوع میوه بذري زوفا: فندقه چهار قسمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه اي ، میوه کم و بیش شکل مثلث است.
مشخصات دیگر: رویش بذر زوفا در خاکهاي مرطوب و در دماي مناسب امکان پذیر است . اگر بذرها در اوائل بهارکشت دارند پس از دو تا سه هفته سبز می شوند . در رسیدگی بذر یا میوه ه م ابتدا قسمت هاي تحتانی گیاه می رسند و بتدریج به طرف قسمت هاي فوقانی ساقه ادامه می یابند معمولاً در هر هکتار بین 3 تا 5 کیلوگرم بذر زوفا مصرف می شود. 

آماده سازی خاک برای کاشت زوفا: 

پس از برداشت گیاهانی که با زوفا به تناوب کشت شده‌اند باید بقایای آنهارا جمع آوری کرد. فصل پاییز پس از افزودن کودهای شیمیایی باید شخم عمیقی زده شود.در فصل بهار بستر خاک را باید برای کشت گیاه آماده کرد. هنگام کاشت، خاک باید مرطوب و زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد. بدین جهت شخم در فصل بهار مناسب نیست، زیرا از رطوبت خاک به شدت کاسته می‌شود و رویش گیاهان را با مشکل مواجه می‌سازد. 

تاریخ و فواصل کاشت زوفا: 

اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کشت زوفا ست. تاخیر در کاشت مناسب نیست و سبب کاهش جوانه زنی بذرها می‌شود. فاصله بین ردیفها به روش برداشت محصول و نوع ماشین‌های برداشت بستگی دارد و معمولا" بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب است. عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید یک تا دو سانتی متر باشد. کشت در اعماق بیشتر مناسب نیست، زیرا نه تنها تمام بذرها سلز نمی‌شوند بلکه سبب عدم یکسانی در جوانه زنی آن‌ها گشته و برداشت مکانیزه را با مشکل مواجه می‌کند. تعداد بذر در هر متر طول ردیف 120 تا 150 عدد و مقدار بذر برای هر هکتار زمین به کیفیت آن بستگی دارد و بین سه تا پنج کیلوگرم مناسب است. 

روش کاشت زوفا: 

از آنجایی که بذرهای زوفا قوه رویشی مناسبی دارند، کشت مستقیم در زمین اصلی  نتایج مطلوبی داشته و در اکثر کشورها برای کشت زوفا از این روش استفاده می‌شود. کشت زوفا به صورت ردیفی و با استفاده از ردیف کار انجام می‌گیرد. پس از کاشت، زمین را باید آبیاری کرد. در گذشته در برخی از کشورها تکثیر زوفا به روش‌های غیر مستقیم (کشت در خزانه) و یا حتی به روش رویشی انجام می‌گرفته است. ولی در حال حاضر در اکثر کشورهایی که این گیاه کشت می‌شود برای تکثیر، از روش مستقیم استفاده می‌شود. 

مراقبت و نگهداری زوفا: 

مبارزه شیمیایی با علف‌های هرز به تنهایی کافی نیست و وجین مکانیکی به همراه استفاده از علف کش‌ها بسیار مناسب است. قبل از کاشت و یا پس از کاشت و قبل از رویش بذر می‌توان از علف کش مرکازین به مقدار سه تا چهار کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد. این علف کش پس از دو ماه اکثر علف‌های هرز را از بین می‌برد. چنانچه فصل بهار هوای گرم و کم باران باشد کاربرد علف کش مرکازین مناسب نیست و تاثیر نامناسبی روی زوفا خواهد داشت. در این صورت قبل از رویش گیاهان می‌توان از علف کش یک درصد گلون و یا گراماکسون به صورت محلول پاشی علیه علف‌های هرز استفاده نمود. در سال اول رویش هنگامی که ارتفاع گیاهان به 10 تا 15 سانتی متر برسد، می‌توان از علف کش آفالون به مقدار 1 تا 5/1 کیلوگرم در هکتار یا مرکازین به مقدار 5/1 تا3 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. برای مبارزه با علف‌های هرز گیاهان تک لپه‌ای، هنگامی که ارتفاع زوفا به 10 تا 20 سانتی متر می‌رسد می‌توان از علف کش آفالون به مقدار 5/1 تا 5/2 و یا مرکازین به مقدار دو تا چهار کیلوگرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد. کاربرد علف کش سیس67 به مقدار 20 کیلوگرم در هکتار یا کاراگارد به مقدار پنج تا هفت کیلوگرم در هکتار علیه علف‌های هرز چند ساله که دارای ریزوم، پیاز یا غده هستند نتایج مطلوبی به دنبال دارد. پس از استفاده از علف کش ممکن است رشد و نمو زوفا کمی کند شود. ولی گیاهان پس از مدتی به رشد مطلوب و عادی خود ادامه می‌دهند. در زمین‌هایی که زوفا کشت می‌شود ممکن است گیاهانی مقاوم به علف کش‌ها وجود داشته باشند. این گیاهان نه تنها زوفا را دچار مشکل می‌سازند بلکه بر کیفیت اسانس زوفا تاثیر منفی می‌گذارد. از این رو لازم است خاک فواصل بین ردیف‌ها و حتی المقدور گیاهان را برگردان کرد، تا علاوه بر وجین علف‌های هرز مقاوم، تهویه خاک نیز انجام گیرد. این عمل سبب تسریع در رشد و نمو زوفا می‌شود. اخیرا"برای مبارزه با علف‌های هرزی که به علف کش‌ها مقاوم شده‌اند پس از اولین برداشت از محصول رگلون یک درصد استفاده می‌شود (از این علف کش برای علف‌های هرز زوفاهای چند ساله استفاده می‌شود). چنانچه استفاده از مرکازین در فصل بهار امکان پذیر نباشد اوایل اردیبهشت ماه می‌توان از داکتال به مقدار 20کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. زمان مناسب برای وجین مکانیکی علف‌های هرز ایام گلدهی است. سوزاندن علف‌های هرز نیز در بعضی مواقع نتایج مطلوبی به همراه دارد. سفیدک پودری یکی از بیماری‌های قارچی است که خسارت سنگینی را به محصول وارد می‌کند. از نشانه‌های این بیماری سفید شدن سطح برگ‌هاست که در نهایت منجر به مرگ گیاه می‌شود. برخی آفت‌ها (مانند تریپس) ممکن است صدمه‌های سنگینی به گیاه وارد آورند. این آفت‌ها سبب چروکیده شدن برگ‌ها و کاهش محصول می‌شوند. برای مبارزه با آن‌ها قبل از گلدهی از آفت کش‌هایی که مواد موثره آن‌ها را دیکلرفوس (1/0 درصد)، دی متوات (1/0 درصد) و یا موینفوس (1/0-2 درصد)تشکیل می‌دهند می‌توان استفاده نمود. 

برداشت محصول زوفا: 

اگر هدف از کاشت زوفا استفاده از پیکر رویشی آن برای ادویه باشد، اوایل گلدهی باید برداشت شوند. اگر به منظور استخراج اسانس کشت شده باشند، گیاهان را در مرحله گلدهی کامل (اوایل تابستان) باید برداشت کرد. برداشت اندام‌های مورد نظر گیاه باید از ناحیه فوقانی ساقه‌های چوبی صورت گیرد. چنانچه ساقه‌های چوبی با سایر قسمت‌های مورد نظر مخلوط شوند نقش موثری در کاهش کیفیت اسانس زوفا دارد. اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد و آفتاب شدید نتابد، پیکر رویشی برداشت شده را می‌توان برای مدتی روی زمین قرار داد و پس از کاهش رطوبت، آن‌ها را به خشک کن منتقل کرد. دمای مناسب برای خشک کردن پیکر رویشی با استفاده از خشک کن‌های الکتریکی 30 تا 35 درجه سانتی گراد است. اندام‌های خشک شده را باید بسته بندی و در مکان مناسب انبار کرد. عملکرد پیکر رویشی در سال اول دو تا سه تن در هکتار و در سال دوم شش تا ده تن در هکتار (وزن تازه گیاه) که از آن به ترتیب 4/0 تا 8/0 و 5/1 تا 2 تن پیکر رویشی خشک حاصل می‌شود. از هر هکتار زوفای کشت شده 8 تا 15 کیلوگرم اسانس استحصال می‌شود. 

جمع آوری بذر زوفا: 

در اواخر تابستان (اوایل شهریور) هنگامی که بیش از 70 تا 80 درصد بذرها رسیدند زمان مناسبی برای جمع آوری بذر زوفا است. خشک کردن بذرها با استفاده از خشک کن‌های الکتریکی باید با دقت انجام گیرد. زیرا غفلت (درجه حرارت زیاد یا باقی ماندن بذرها برای مدت زیادی در خشک کن) به شدت سبب کاهش قوه رویشی بذرها می‌شود. از این رو توصیه می‌شود بذرها به همراه پیکر رویشی خشک شوند. سپس بذرها را بوجاری، تمیز و بسته بندی کرده و در جای خشک و خنک نگهداری شوند. عملکرد بذر متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی داشته و بین 0/3 تا 0/6 تن در هکتار می‌باشد.