نام علمی زیره سبز: Cuminum cyminum
نام فارسی : زیره سبز
خانواده زیره سبز: Umbellifera
پراکنش زیره سبز: در بسیاري از مناطق ایران خصوصاً مناطق مرکزي و شمال شرقی کشور کشت و کار می شود و به صورت طبیعی نیز وجود دارد . در استان خراسان خصوصاً در سبزه وار کشت و کار آن رواج دارد .
اکولوژي زیره سبز: در مناطق خشک و نیمه خشک مرکز و شمال شرقی کشور. بطور کلی مناطق شمالی و مرکزي ایران .
موارد استفاده گیاه زیره سبز: به عنوان گیاه داروئی کاربرد دارد . بادشکن ، مقوي معده ، محرك ، ضد اسپاسم ، مدر و شیر افزا می باشد .
موارد استفاده بذر زیره سبز: به عنوان گیاه داروئی و همچنین مصارف تغذیه اي و خوراکی دارد .
شکل بذر زیره سبز: به صورت دوکی شکل تا بیضی کشیده است که سطح پشتی و شکمی آن با هم متفاوت است . سطح پشتی تا حدودي برآمده و داراي یک خط کرم رنگ بارز در وسط و دو خط در اطراف می باشد ، سطح شکمی مقداري تو رفته است .
رنگ بذر زیره سبز: سبز زیتونی می باشد . بذر زیره سبز از نوع شیزوکارپ و مریکارپ است .
نوع میوه بذري زیره سبز : میوه هاي خانواده Apiaceae
استاندارد خلوص بذر زیره سبز: 95 %
استاندارد قوه نامیه بذر زیره سبز: 93 %
مشخصات دیگر زیره سبز: بذر گیاه و گلچه هاي بالغ و کل اندام گیاه خاصیت داروئ ی دارد و از پودر شده بذر گیاه به عنوان چاشنی غذا هم استفاده می شود.
زراعت زیره سبز:
تکثیر زیره سبز از طریق بذر صورت می گیرد. تاریخ کشت زیره سبز به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد به طوری که در مناطق معتدل زیره سبز یک محصول پائیزه و در مناطق سرد زیره سبز به صورت یک محصول بهاره کشت می شود، اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه زیره سبز است. در حالی که کشت بهاره زیره سبز در اسفند ماه انجام می شود. اگر زیره سبز به صورت ردیفی کشت شود فاصله ردیف ها 20-15 سانتی متر مناسب است. هر هکتار به 15-12 کیلوگرم بذر با کیفیت زیره سبز نیاز دارد. عمق بذر زیره سبز بسته به بافت خاک بین 2-5/1 سانتی متر و کشت بذر مستقیم در زمین اصلی صورت می گیرد کاشت زیره سبز را می توان به دو روش خشکه کاری و هیرم کاری انجام داد. بذرها را می توان پس از مخلوط کردن با ماسه نرم به صورت دست پاش در سطح زمین پخش کرد. برای افزایش قوه رویشی زیره سبز، بذر را باید به مدت 36-24 ساعت در آب خیس نمود. بعد از کاشت زیره سبز باید زمین را بلافاصله آبیاری کرد. آبیاری نباید شدید باشد که بذرها شسته شود. آبیاری بعدی 10-8 روز بعد از آبیاری اول می باشد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری صورت می گیرد اگر دمای محیط بالا باشد باید 6-5 روز پس از آبیاری دوم گیاه را مجددا آبیاری کرد. این آبیاری باعث می شود که رویش بذرها تکمیل شود. بعد از آن بسته به شرایط آب و هوائی هر 20-12 روز باید آبیاری انجام شود. تحمل آن به خشکی زیاد است به همین دلیل به صورت دیم نیز کاشته می شود.
نوع خاک مورد نیاز زیره سبز:
خاک با بافت متوسط و لومی شنی برای تولید زیره سبز مناسب است کشت در خاک های سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذائی مناسب نیست چون این خاک ها شرایط را برای ابتلای گیاه به بیماری های قارچی آماده می کند. PH خاک برای کشت زیره سبز 8/2-4/5 مناسب است. چون گیاهچه زیره صعیف است خاک سنگین را هم نمی پسندد.
آماده سازی خاک برای کاشت زیره سبز:
در اوایل پائیز حداقل 20-15 تن در هکتار کود حیوانی کاملا پوسیده به زمین اضافه نموده و سپس شخم می زنند. در ادامه باید زمین را تسطیح کرد خاک باید نرم باشد و تولید سله نکند. کشت زیره به هر دو روش کرتی و ردیفی امکان پذیر است. از تناوب کشت زیره با گیاهان تیره جعفری باید خودداری کرد زیرا زیره به بیماری قارچی حساس بوده و بیماری های تیره جعفری با بیماری های این گیاه کم و بیش مشابه است.
نیاز کودی زیره سبز:
با توجه به آزمایش هائی که در کشور انجام شده زیره نیاز کودی چندانی ندارد البته در یک مطالعه مشخص شده که مصرف کودهای نیتروژنه-پتاسه و فسفره در مقادیر 30-20 کیلوگرم در هکتار مناسب ترین تیمار کودی برای عملکرد بالاست البته دادن میزان 20-15 تن در هکتار کود حیوانی کاملا پوسیده توصیه می شود.
زمان گلدهی و برداشت محصول زیره سبز:
100 تا 120 روز پس از کاشت آماده برداشت است. معمولا برداشت زیره سبز از اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد آن هم با دست صورت می گیرد پس از برداشت بذر را با استفاده از جریان هوا و دستگاه های بوجاری تمیز و بسته بندی می کنند. عملکرد بذر بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است از هر هکتار 0/8 تا یک تن بذر تولید می شود.
مبارزه با علف های هرز ، آفات و بیماری های زیره سبز:
چون زیره ارتفاع کمی دارد لذا وجین علف های هرز ضروری است. عمل وجین را باید 3-2 بار انجام داد. برای مبارزه با بیماری قارچی سفیدک سطحی از قارچ کش سولفوره و تابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا از کارتان به مقدار 0/5 لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده می شود. بیماری قارچی بلایت زیره که در موقع گل دهی به گیاه ضرر می زند از علائم آن وجود لکه های قهوه ای رنگ بر روی ساقه است برای مبارزه ، از قارچ کش حاوی ترکیبات مسی مثل دیتان ، بلیتوکس 50 ، کوپرومار به مقدار 1-0/6 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد. پوسیدگی ریشه از دیگر بیماری هاست که جهت کنترل آن از مخلوط کارتان و دتیان استفاده می گردد.
خواص زیره سبز:
درمان نفخ ، ضد تشنج ، صرع ، رفع بی خوابی ، روغن آن ضد باکتری به عنوان چاشنی در ادویه کاری و ترشیجات استفاده می شود. به صورت موضعی هم مصرف دارد در دامپزشکی برای افزایش تمایل جنسی حیوان ماده به صورت خوراکی مصرف می شود.
