گیاهشناسی:
پنبه تن گیاهی کرکدار دارای یک شاخه اصلی و شاخه های جانبی است. برگهای آن نسبتاً بزرگ و پنچه ای است . در زاویه داخلی هر برگ دو جوانه دیده می شود، یکی رویشی و دیگری زایشی است که می تواند ساقه گل دهنده را تولید نماید. گلهای پنبه به طور منفرد بر روی ساقه گل دهنده دیده می شوند که پس از ظاهر شدن در روز اول سفید رنگ یا کرمی هستند پس از گرده افشانی به رنگ قرمز و روز سوم می ریزند. پنبه تن دارای گلهایی به رنگ زرد و شکل پنبه است میوه این گیاه به صورت کپسول یا غوزه است که در زمان رسیدگی از محل اتصال پرچه ها باز شده و توده پنبه دانه ظاهر میگردد. دانه پنبه تخم مرغی شکل به طول 15- 7 میلی متر به رنگ قهوه ای تا سیاه است.
نیازهای اکولوژیکی:
پنبه تن از گیاهان آفتاب دوست می باشد که برای رشد به نور زیاد خورشید نیاز دارد. گیاه پنبه دانه از جمله گیاهانی است که نسبت به سرما حساس است و در سرما ازبین می رود. این گیاه به خاک غنی و حاصلخیر نیاز دارد و باید خاک از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. خاک مناسب برای پنبه دانه خاکهای شنی و رسی حاصلخیر است. پنبه به PH خاک زیاد حساس است .
کاشت، داشت، برداشت:
پنبه تن از طریق بذر تکثیر می شود . بهترین زمان برای کاشت این گیاه فصل بهاره می باشد. در کشت بذری ابتدا زمین مورد نظر برای کشت اماده می شود. سپس بذرها به صورت مستقیم یانشاء شده به زمین اصلی انتقال می یابد و بلافاصله آبیاری میگردد. دمای مناسب برای جوانه زنی این گیاه 18 تا 22 درجه سانتی گراد است. پس از گذشت یک تا دو هفته بذر این گیاه جوانه می زند و شروع به رشد می کند. فاصله کاشت بذر پنبه تن بین 30 تا 40 سانتی مترو عمق کاشت 50 میلی متر می باشد یک تا دو ماه پس از کاشت بذر گیاه گل می دهد و پس از گذشت مدتی گلهای این گیاه پژمرده می شوند زمانی که گلی پژمرده می شوند غلاف های دانه مانندی شکل می گیرند که به آن غوزه پنبه تن گفته می شود زمانی که این غوزه بالغ شد باز می شود و پنبه ظاهر می گیرد در این حالت نباید منتظر ماند تا همه غوزه های باز شوند اگر برداشت با بارندگی برخورد کند باعث افت کیفیت محصول می شود. بهتر است پس از چیدن غوزه ها بلافاصله به کارخانه انتقال داده شود.میزان مورد نیاز در صورتی که به صورت کاملاً مناسب کشت شود خلوص بذر 90% باشد بین 23 تا 33 کیلوگرم درهکتار است.
خواص داروئی و درمانی:
پنبه تن طبع گرمی دارد و ضد آلرژی است و دارای ویتامین E و شادی آور می باشد برگ پنبه تن و ریشه آن خاصیت انقباضی دارد و برخی افراد از آن برای کاهش درد زایمان استفاده می کنند. با جوشاندن برگ و گیاه پنبه دانه می توان تب را کاهش داد و برای تقویت اسپرم و درمان زود انزالی مفید است.این گیاه منبع سرشاری از ویتامین E و خاصیت ترمیم کنندگی فوق العاده دارد. از پنبه دانه جهت درمان نقرس، اسهال در نوجوان و اطفال و نرم کردن سینه، تسکین سرفه، افزایش شیر، تسکین سردرد، مقوی نیروی جنسی، رفع بواسیر استفاده می شود. از روغن پنبه دانه در رشد مو، کاهش التهاب، جلوگیری از بیماریهای قلبی و عروقی کاهش فشار خون،کمک به سلامت پوست درما ن زخم و جراحت، افزایش ایمنی بدن و عملکرد مغز استفاده می شود.
کاربردها:
این گیاه درمدت زمان محدودی دارای شهد است و زنبور عسل می تواند از این شهد برای تولید عسل استفاده نماید عسلی که توسط شهد پنبه دانه تولید می شود بسیار مقوی است و در درمان برخی از بیماریها کاربرد دارد. از پنبه در تولید انواع منسوجات ، پنبه لایی، گاز پانسمان و انواع پانسمان، باندهای زخم، نوار بهداشتی پوشاک و گوش پاکن استفاده می شود. روغن پنبه دانه در صنعت مواد غذایی مانند تهیه چیپس و انواع اسنک ها کاربرد زیادی دارد و در صنایع شیمیایی برای ساخت مواد منفجره مثل نیتر وسلولز استفاده می شود وهمچنین مصارف غیر خوراکی از جمله بعنوان آفتکش ها در حشره کش ها و شوینده ها و لوازم بهداشتی اشاره کرد و در ساخت شمع استفاده میشود.
ممنوعیت ها:
دانه پنبه دارای سمی به نام گوسیپول است که اگر به درستی تصفیه نشود ممکن است آسیب هایی به همراه داشته باشد. از مضرات گوسیپول میتوان از بی اشتهایی، تنگی نفس و زجر تنفسی آسیب به سلولهای کبدی، آسیب به چنین و کاهش تعدا و تحریک اسپرمهای آقای و همچنین کاهش باروری و واکنش های حساسیتی نام برد.
منابع:
سکه چی، فاطمه سال 1400. زراعت گیاها ن صنعتی و علوفه ای ، انتشارات دانشگاه پیام نور.
سعدآبادی فتحی، فریدون پورمحمد. سال 1386 ، انتشارات جهاد کشاورزی استان فارس.
مهر آبادی ، حمید رضا، رحمتی ، تاج محمد، مشک آبادی، برهان، اسفند 1395 ، دستور العمل فنی کاشت پنبه تن، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی.