گیاهشناسی:
تاج خروس گیاهی است یکساله به ارتفاع حدود 80 سانتی متر که برگهای آن سبز براق، تخم مرغی شکل و نوک تیز می باشد. در انتهای شاخه،گل دهنده و گلهای آن به صورت خوشه ای آویزان و به شکل دم روباه و رنگ گلها اغلب قرمز و به ندرت سفید می باشد. میوه اش خشک و در آن یک دانه ای سخت لیز و براق وجود دارد. ریشه این گیاه قوی و عمقی بوده و در نزدیکی سطح خاک معمولاً دارای رنگ صورتی است. ساقه این گیاه به صورت علفی است که بصورت ایستاده می باشد.
نیازهای اکولوژیکی:
خاک هایی با زهکشی مناسب و حاصلخیزی مطلوب برای این گیاه بستر رشد مناسبی را ایجاد می کنند. اینگیاه هم در خاکهای اسیدی هم قلیایی رشد می کند. PH مناسب این گیاه 6 تا 7 می باشد. خاک بسیار غنی در واقع باعث کاهش میزان گلدهی این گیاه می شود و ممکن است سمی شود. از آنجایی که از گیاهان C4 است به نور زیاد و گرما و رطوبت زیاد نیاز دارد تا رشد بهتری داشته باشد. دمای مناسب برای رشد این گیاه 18 تا 27 درجه سانتی گراد می باشد. تاج خروس به آبیاری متوسطی نیاز دارد.
کاشت،داشت، برداشت:
گیاه تاج خروس از طریق بذر تکثیر می شود. اواخر زمستان بذرها را در بستر نمدار با عمق یک سانتی متر بکارید. بهترین زمان کاشت بذر اوایل بهار بعد از رفع خطر سرما است. به جهت افزایش قدرت جوانه 12 الی 24 ساعت بذرها بهتر است در آب خیس شود. سپس بذرها را درعمق 0.5 سانتیمتر دریک خاک مرطوب و سبک مخلوط با خاک برگ بکارید. 10 تا 15روز طول می کشد تا بذر جوانه بزند. خاک باید تا سبز شدن بذرها و مرطوب نگه داشته شود. بعد از سبز شدن باید یک روز در میان آبیاری انجام شود.
زمانی که بذرها جوانه زدن گلدان یا سینی نشاء باید در جائی قرار گیردکه آفتابی باشد. انتقال تاج خروس به زمین مورد نظر باید زمانی صورت بگیرد که اندازه نهال به 5 تا 6 سانتی متر برسد سپس آن ها را به فاصله 25 سانتیمتر از هم بکارید. این گیاه نسبت به هرس کردن واکنش بسیار خوبی نشان می دهد. بهتر است هنگامیکه گیاه به ارتفاع نیم متر رسید شاخه اصلی را از وسط قطع کنید این کار باعث شاخه زائی و رشد عرضی و گلدهی بسیار بیشتر گیاه می شود.
دانه های تاج خروس معمولاً ظرف دو ماه پس از کاشت اماده برداشت هستند. برای دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی علوفه در تاح خروس نیاز است این گیاه در مرحله آغاز دانه بندی برداشت شود.
خواص درمانی و داروئی:
تاج خروس وحشی ادرار آور است و تصفیه کننده خون می باشد، همچنین برای بواسیر، قطره قطره ادرار کردن دردناک نیز مفید است . گیاه تاج خروس باعث کاهش کلسترول شده و خطر سکته قلبی و بیماریهای قلبی عروقی را کاهش می دهد. از برگ های این گیاه برای درمان ضخم معده، اسهال و گرفتگی سینه به صورت چای یا دم کرده استفاده کرد. از کاربردهای دیگر این گیاه در درمان سیاتیک و کاهش وزن و لاغری، تقویت قلب، برطرف کردن یبوست، کاهش کلسترول خون، تقویت موها و ناخن، کاهش پوکی استخوان، تقویت بینایی، هضم بهتر غذا و جلوگیری از سفیدی مو و کاهش فشار خون، درمان کم خونی و درمان زخم دهان، پیشگیری ودرمان سرطان، تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از ورم معده نام برد.
کاربردها:
بذر تولید شده توسط این گیاه منبع غذایی مهمی برای پرندگان می باشد. همچنین از تمام بافت های این گیاه می توان رنگ های زرد و سبز را بدست اورد.
ممنوعیت ها:
علفهای هرز خانواده تاج خروس دارای مقدار زیادی نیترات یا اکسالات هستندکه باعث مرگ دام می شود. توصیه میشود زمان درد و دوران باردای در شیر دهی قبل از مصرف تاج خروس با پزشک خود مشورت کنند. دانه های تاج خروس به کاهش سطح انسولین خون کمک می کند و همچنین باعث هیپو کلیمی در برخی از افراد شود. از دادن تاج خروس به کودکان زیر 7 سال خودداری شود.
منابع:
صانعی، صمصام. سال 1395 طب الصمصام. آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان داروئی. انتشارات حافظ نوین.
راشد محصل م . ج . نجفی ح .و. م اکبرزاده سال 1380، بیولوژی و کنترل علف هرز، انتشارات فردوسی مشهد.
نجاتزاده،فاطمه. غلامی بروجنی، فتح الله. سال 1396. انتشارات مجله تازه های بیوتکنولوژی سلولی.